جشنواره فیلم فجر مهمترین رویداد سینمایی کشور است که در آن سرنوشت یک سال سینما مشخص می شود؛ جشنواره ای که اینک در آستانه ۳۶ سالگی اش قرار دارد و کمتر کسی می توانست در سال ۱۳۶۱ پیش بینی کند رویدادی که احتمالاً بیشتر به شکل مناسبتی و برای پربارتر شدن جشن های دهه فجر، یا دست بالا برنامه ای برای جایگزین کردن جشنواره ای به جای جشنواره فیلم «سپاس»، یا «جشنواره جهانی فیلم تهران» تدارک دیده شد، نه تنها چند دهه دوام بیاورد، بلکه به مهمترین رویداد سالانه سینمای ایران بدل شود! اما واقعیت این است که جشنواره فیلم فجر در طول تمام این سال ها علیرغم مشکلات متعددی که بر سر راه خود داشته به حیات خود ادامه داده و همواره برای سینماگران حائز اهمیت بوده است؛ در مجموعه مقالات پیش رو سعی شده تا نگاهی اجمالی به ۳۵ دوره برگزاری این رویداد سینمایی داشته باشیم. 

در بخش نخست این مقاله با عنوان از تولد و تردید تا غنی شدن و امید، مروری بر دوره های اول تا هشتم جشنواره فیلم فجر داشتیم و اینک به مرور ۸ دوره دیگر این رویداد مهم سینمایی خواهیم پرداخت.

نهمین دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۹- دبیر: سیدمحمد بهشتی

(از انتقاد نسبت به سیاست گذاری های کلان سینما تا حضور پررنگ سیمرغ در پوستر جشنواره)

 دوره نهم جشنواره فیلم فجر که دبیری آن را سید محمد بهشتی بر عهده داشت دوره ای پر از ابهام و تردید است. دوره ای که آوازه فیلم هایش از سینما فراتر رفت و سینما در بخش کلان سیاست گذاری هایش دچار دردسر شد. این دوره به لحاظ حضور فیلم «نوبت عاشقی» به کارگردانی محسن مخملباف بسیار جنجالی شد و دامنه بحث درباره این دوره از جشنواره به مجلس شورای اسلامی هم رسید.

معترضان به فیلم مخملباف در آن زمان کلیت جشنواره فیلم فجر را زیر سوال بردند و به دلیل وجود فلسفه «عشق» در این فیلم، سینمای ایران را سینمایی کثیف برشمردند. اتفاقی که سال ها بعد از جشنواره نهم  و در سی و یکمین جشنواره فیلم فجر هم شاهد آن بودیم به نحوی که در آن دوره برخی از فیلم ها نظیر: «زندگی خصوصی» به کارگردانی حسین فرحبخش و «گشت ارشاد» به کارگردانی سعید سهیلی نیز با چنین مشکلاتی مواجه شدند و در اکران فیلم های سال ۱۳۹۱ نیز برخی دیگر از فیلم ها از جمله: «من مادر هستم» به کارگردانی فریدون جیرانی نیز با مشکلی مشابه روبرو شدند.

پوستر این دوره از جشنواره نسبت به دوره های گذشته تغییرات چشمگیری کرده بود. سیمرغ در این پوستر برای اولین بار به صورت پررنگ خودنمایی می کرد که از نماد نگاتیو برای طراحی آن استفاده شده بود؛ همچنین در این دوره از جشنواره اضافه شدن بخش مهمی همچون «سینما و ادبیات» به جشنواره فیلم فجر هم نقطه عطفی در تاریخ برگزاری ۳۵ دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر قلمداد می شود.

بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از: مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مرور یک سال سینمای ایران، مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها، مسابقه بین المللی فیلم های اول و دوم، جشنواره جشنواره ها، نمایش های ویژه، سینمای فیلمسازان زن، ادبیات و سینمای فرانسه و گنجینه های فیلمخانه ای که باز هم زنده یاد احمد جورقانیان آرشیودار قدیمی سینمای کشور نقش بسیار مهمی برای فیلم های به نمایش درآمده در این رویداد داشت.

در این دوره ۱۲ فیلم بلند در بخش سینمایی با هم به رقابت پرداختند که در میان آنها افرادی چون یدالله صمدی با «آپارتمان شماره ۱۳»، احمدرضا درویش با «ابلیس»، واروژ کریم‌ مسیحی با «پرده آخر»، کمال تبریزی با در «مسلخ عشق»، داریوش فرهنگ با «دو فیلم با یک بلیت»، محسن مخملباف با «نوبت عاشقی»، بهروز افخمی با «عروس» و محمدرضا اعلامی با «عشق و مرگ» حضور داشتند و ۱۰ فیلم هم در بخش خارج از مسابقه به نمایش درآمدند.

در بخش مسابقه فیلم‌ های اول و دوم هم  فیلم ‌هایی چون: «افسانه آه» به کارگردانی تهمینه میلانی، «سفر جادویی» به کارگردانی ابوالحسن داوودی و «علی و غول جنگل» به کارگردانی مشترک مسعود رسام و بیژن بیرنگ حضور داشتند.

داوران مسابقه سینمای ایران این دوره از جشنواره عبارت بودند از: ابراهیم حاتمی کیا، علیرضا شجاع نوری، فرهاد صبا، منوچهر عسگری نسب و محمدعلی نجفی؛ همچنین در بخش مسابقه فیلم های اول و دوم افرادی همچون: رخشان بنی اعتماد، علیرضا رئیسیان، کیانوش عیاری، پروانه معصومی و رسول ملاقلی پور داوری را بر عهده داشتند.

محمد احصایی، محمدمهدی دادگو و محمود کلاری نیز داوری بخش مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها ربر عهده داشتند. در بخش بین الملل مسابقه فیلم های اول و دوم نیز داورانی همچون: دیوید اشترایف، مانوئل پرزپاردس، پل کاکس، کیوشیرو کوساکابه، داریوش مهرجویی و آرونا واسودف حضور داشتند.

برگزیدگان این دوره از جشنواره عبارت بودند از:

سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی به حسن فارسی برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به مسعود ولدبیگی و مژده شمسایی برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به ایرج تقی پور برای فیلم «سایه خیال»

سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری به پرویز آبنار برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به محسن روشن برای فیلم «چشم شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به نیکو خردمند برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به سعید پورصمیمی برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به فریماه فرجامی برای فیلم «پرده آخر»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد به حسین پناهی برای فیلم «سایه خیال»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به مهدی هاشمی برای فیلم «دو فیلم با یک بلیت»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به محمدرضا مویینی برای فیلم «عروس»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به بابک بیات برای فیلم «عروس»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به اصغر رفیعی جم برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به یدالله صمدی برای فیلم «آپارتمان شماره ۱۳»

دیپلم افتخار بهترین کارگردانی به بهروز افخمی برای فیلم «عروس»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به واروژ کریم مسیحی برای فیلم «پرده آخر»

دیپلم افتخار بهترین فیلم به داریوش فرهنگ برای فیلم «دو فیلم با یک بلیت»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به یدالله صمدی برای فیلم «آپارتمان شماره ۱۳»

جایزه ویژه هیأت داوران به شهریار پارسی پور برای فیلم «نقش عشق»

دیپلم افتخار بهترین فیلم اول و دوم به محمدابراهیم سلطانی فر برای فیلم «تویی که نمی شناختمت»  و رجب محمدین برای فیلم   «به خاطر همه چیز»  و واروژ کریم مسیحی برای فیلم «پرده آخر»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم به حسین دلیر برای فیلم «سایه خیال»

جایزه ویژه هیأت  داوران به داریوش فرهنگ برای فیلم «دو فیلم با یک بلیت»

سیمرغ بلورین بهترین پوستر به مرتضی ممیز برای فیلم   «ای ایران» و «مهاجر»

سیمرغ بلورین بهترین عکس به حسین ملکی برای فیلم  «ریحانه»

سیمرغ بلورین بهترین نمونه فیلم به ایرج گل افشان برای فیلم «هامون»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم بین المللی اول و دوم به شاجی کارون از کشور هند برای فیلم   «تولد»

جایزه ویژه هیآت  داوران به فروزان و گولسون کارا مصطفی از کشور ترکیه برای فیلم «سینماهای من»

دیپلم افتخار بهترین کارگردانی به شهریار پارسی پور برای فیلم   «نقش عشق» و سریک آپریموف از شوروی برای فیلم   «آخرین ایستگاه»

سیمرغ بلورین بهترین  کارگردانی اول و دوم به گیوگوس کاریپدس از کشور یونان برای فیلم «زیر سایه ترس»

دهمین دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۰ – دبیر: سیدمحمد بهشتی

(رویارویی ۲ نسل سینمای ایران و تکامل جشنواره در آستانه دهه دوم حیات)

این جشنواره به نوعی محل رویارویی دو نسل سینمای ایران بود. از یک طرف فیلمسازان نامدار و پر ادعایی چون بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی حضور داشتند و از سوی دیگر فیلمسازانی همچون علیرضا داوود نژاد و مهدی صباغ زاده وارد عرصه رقابت با آن ها شده بودند.

پوستر این دوره از جشنواره مانند دوره قبل از سیمرغ به عنوان نماد اصلی پوستر استفاده کرده بود اما این بار طراحی‌ های ایرانی پوستر را با رنگ و لعاب هنر ایرانی به تصویر کشیده بود. نقش و نگارهای ایرانی شاید می‌توانست در آن دوره در بخش بین‌الملل کمک ویژه‌ ای به شناخته شدن این جشنواره و یا ماندن در ذهن مخاطبان بین المللی داشته باشد؛ اما ذکر این نکته ضروری است که بخش بین المللی این دوره از جشنواره با اینکه وارد دومین دهه فعالیت خود شده بود آنچنان که باید شکل نگرفته بود و تنها فیلم های زیادی در بخش مرور آثار به نمایش در می آمدند.

بخش های این دوره از جشنواره شامل مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، سینمای ایران در یک سکانس، مسابقه نمونه فیلم (آنونس)، جشنواره جشنواره ها، نمایش های ویژه، سینمای فلسطین، جلوه های مقاومت، مروری بر آثار آکیرا کوروساوا، اینگمار برگمان، استادان خاموش سینمای فرانسه، ادبیات و سینمای شوروری، ره آورد اصفهان و سفیران خنده بود.

۲۴ فیلم در بخش مسابقه این دوره جشنواره حضور داشتند که در میان آنها فیلم‌هایی چون «آقای بخشدار» به کارگردانی خسرو معصومی، «اوینار» به کارگردانی شهرام اسدی، «بانو» به کارگردانی داریوش مهرجویی، «برخورد» به کارگردانی سیروس الوند، «خانه خلوت» به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده، «دادستان» به کارگردانی بزرگمهر رفیعا، «دلشدگان» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی، «دونفر و نصفی» به کارگردانی یدالله صمدی، «دو نیمه سیب» به کارگردانی کیانوش عیاری، «دیگه چه خبر؟» به کارگردانی  تهمینه میلانی، «رقص خاک» به کارگردانی ابوالفضل جلیلی، «زندگی و دیگر هیچ» به کارگردانی عباس کیارستمی، «قربانی» به کارگردانی رسول صدرعاملی، «مسافران» به کارگردانی بهرام بیضایی، «نرگس» به کارگردانی رخشان بنی‌ اعتماد، «نیاز» به کارگردانی علیرضا داوودنژاد، «وصل نیکان» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و «هور در آتش» به کارگردانی عزیزالله حمیدنژاد به چشم می‌خورند. در بخش فیلم‌های اول و دوم هم فیلم های مانند «بدوک» به کارگردانی مجید مجیدی، «پوتین» به کارگردانی عبدالله باکیده، «خمره» به کارگردانی ابراهیم فروزش و «مرغابی وحشی» به کارگردانی مسعود کرامتی حضور داشتند.

داوران مسابقه سینمای ایران این دوره از جشنواره شامل بهروز افخمی، خسرو سینایی، فرهاد صبا، رسول ملاقلی پور و پرویز مقدم بودند. در بخش فیلم های اول و دوم نیز افرادی همچون: محمود ارجمند، جهانگیر الماسی، ابراهیم حاتمی کیا، عطاالله حیاتی و یدالله صمدی حضور داشتند.

برگزیدگان این دوره از جشنواره به این شرح بودند:

سیمرغ بلورین بهترین نمونه فیلم به ایرج گل افشان برای فیلم «تعقیب سایه ها»

سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی به حسن فارسی برای فیلم «ناصر الدین شاه آکتور سینما»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به عبدالله اسکندری برای فیلم «ناصرالدین شاه آکتور سینما»

سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری به محمود سماک باشی برای فیلم «مسافران»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به روبیک منصوری برای فیلم «پوتین»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه میدانی به محمدرضا شرف الدین برای فیلم «هور در آتش»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه تصویری به ایرج تقی پور برای فیلم «ناصر الدین شاه آکتور سینما»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به فاطمه معتمدآریا برای فیلم «مسافران»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به جمیله شیخی برای فیلم «مسافران»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به فرامرز صدیقی برای فیلم «دادستان»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به محسن مخملباف و داوود یوسفیان برای فیلم «ناصرالدین شاه آکتور سینما»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به محمدرضا علیقلی برای فیلم «نرگس»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به مهرداد فخیمی برای فیلم «مسافران»

دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه به سید مهدی شجاعی و مجید مجیدی برای فیلم «بدوک» و مهدی فخیم زاده برای فیلم «شتاب زده»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به اصغر عبدالهی و حسن قلی زاده برای فیلم «خانه خلوت»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به رخشان بنی اعتماد برای فیلم «نرگس»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به علیرضا داوود نژاد برای فیلم «نیاز»

جایزه ویژه هیأت داوران به بهرام بیضایی برای فیلم «مسافران»

دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه اول و دوم به انسیه شاه حسینی و شهرام اسدی برای فیلم «اوینار» و بزرگمهر رفیعا برای فیلم «دادستان» و سید مهدی شجاعی و مجید مجیدی برای فیلم «بدوک»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به مجید مجیدی برای فیلم «بدوک»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم به ابراهیم فروزش برای فیلم «خمره»

سیمرغ بلورین ویژه هیأت داوران به عزیزالله حمید نژاد برای فیلم «هور در آتش»

یازدهمین دوره جشنواره  فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۱- دبیر: سیدمحمد بهشتی

(از حضور پرشور سینماگران انقلابی تا توجه ویژه به سینمای اجتماعی)

این دوره از جشنواره فیلم فجر هم کماکان به دبیری سیدمحمد بهشتی برگزار شد. طراحی پوستر این دوره شکل آوانگارد به خود گرفت؛ در این پوستر چهره‌ های سینمایی در حالی که یک نوار فیلم (نگاتیو) بالای سر خود گرفته اند دیده می شوند که حضور اصغر فرهادی سینماگر جوان آن دوران که هنوز به حیطه حرفه ای سینما وارد نشده بود یکی از نکات قابل تأمل است.

اما مهمترین نکته این دوره از جشنواره این بود که سید مصطفی میرسلیم، پس از استعفای سید محمد خاتمی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جدید منصوب شده بود. بنابراین حال و هوای فیلم های جشنواره یازدهم تا حد زیادی متفاوت با دوره قبل به نظر می رسید و بسیاری از فیلمسازان انقلابی و ارزشی از جمله: ابراهیم حاتمی کای، جمال شورجه و... حضوری پرشور در جشنواره داشتند.

یکی دیگر از نکات مهم این دوره از جشنواره حضور فیلم «رد پای گرگ» به کارگردانی مسعود کیمیایی بود که تا به امروز یکی از بهترین فیلم های این کارگردان مؤلف سینمای ایران محسوب می شود اما با تعجب کامل این فیلم نظر هیأت داوران را به سوی خود جلب نکرد و در این جشنواره تنها مهدی رجاییان سیمرغ بلورین بهترین تدوین را به خاطر این فیلم از آن خود می کند.

 گرایش اغلب فیلمسازان به نکات مهم اجتماعی در این دوره از جشنواره یکی دیگر از نکات مهم است به گونه ای که بسیاری از آنان از جمله مهدی صباغ زاده، محسن مخملباف، رسول ملاقلی پور، سیروس الوند و غیره به سمت تولید آثاری با درونمایه و محتوای اجتماعی و اغلب تلخ و گزنده می روند.

همچنین در این دوره از جشنواره برای اولین بار رسماً بخش مرور آثار فیلمسازان مطرح جهان که اتفاقاً یکی از مهم ترین و پرطرفدار ترین بخش های جشنواره بود حدف می شود و به جای آن نمایش های ویژه ای از جمله چشم انداز سینمای نوین چین، فیلمسازان خاموش سینمای ایتالیا و غیره به این دوره افزوده می شوند این در حالی است که پیش از این در دوره های پیشین جشنواره مرور آثار فیلمسازان مهمی همچون آندره تارکوفسکی، یاسوجیرو ازو، آندره وایدا، سرگئی پاراجانف، آکیرا کوروساوا، روبر برسون، و غیره جزو بخش های اصلی جشنواره بود که با استقبال خوبی از سوی مخاطبان روبرو می شد.

یکی دیگر از نکات مهم این دوره از جشنواره عدم اهدای سیمرغ بلورین در بخش مواد تبلیغی بود که این روند از جشنواره دهم راه اندازی شده بود. بخش مهمی که در دوره های بعدی جشنواره به ویژه طی دوره های پایانی برگزاری جشنواره و از جشنواره بیست و هشتم به بعد به شکل ویژه تر و با شکوه بیشتری برگزار گردید.

در این دوره از جشنواره فیلم‌ هایی چون «آبادانی‌ها» ساخته کیانوش عیاری، «آذرخش» ساخته احمدرضا درویش، «از کرخه تا راین» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، «افعی» ساخته محمدرضا اعلامی، «بازی بزرگان» ساخته کامبوزیا پرتوی، «بندر مه‌آلود» ساخته امیر قویدل، «خسوف» ساخته رسول ملاقلی‌پور، «رد پای گرگ» ساخته مسعود کیمیایی، «سارا» ساخته داریوش مهرجویی، «شرم» و «صبح روز بعد» ساخته کیومرث پوراحمد، «لبه تیغ» ساخته جمال شورجه، «مردی در آینه» ساخته ساموئل خاچیکیان، «یک بار برای همیشه» ساخته سیروس الوند و «یک مرد، یک خرس» ساخته مسعود جعفری‌جوزانی از جمله آثار بخش رقابتی این دوره بودند و ۲ فیلم «چکمه» محمدعلی طالبی و «گریز» ناصر مهدی‌پور در بخش خارج از مسابقه حضور داشتند.

در بخش فیلم‌های اول و دوم جشنواره هم که در میان ۲۵ فیلم افرادی چون جواد شمقدری با فیلم «بربال فرشتگان»، احمد امینی با فیلم «سایه‌های هجوم»، محمدحسین حقیقی با فیلم «سمفونی صحرا»، فرامرز صدیقی با فیلم «طعمه»، ابراهیم وحیدزاده با فیلم «مجسمه» و فتحعلی اویسی با فیلم «مریم و می تیل» حضور داشتند.

بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از: مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها، جشنواره جشنواره ها، گنجینه های فیلمخانه ای، نمایش های ویژه و سینمای کودک و نوجوان

داوران این دوره از جشنواره نیز از سید مرتضی آوینی، عزت الله انتظامی، عزیزالله حمیدنژاد، سید مهدی شجاعی و اسفندیار شهیدی بودند.

همچنین برگزیدگان این دوره به شرح زیر بودند:

سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی به رضا علاقمند و سعید مترصد برای فیلم «هنرپیشه»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به مسعود ولدبیگی برای فیلم «از کرخه تا راین»

سیمرغ بلورین بهترین  صدابرداری به جهانگیر میرشکاری و ساسان باقرپور برای فیلم «هنرپیشه»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به محسن روشن برای فیلم «بر بال فرشتگان»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به رضا رستگار و مصطفی رستگار برای فیلم «بر بال فرشتگان»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر خردسال به نیاز طارمی برای فیلم «مریم و می تیل»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نوجوان به مهدی باقربیگی برای فیلم های «شرم» و «صبح روز بعد»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر زن به پرویندخت یزدانیان برای فیلم های «شرم» و «صبح روز بعد»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به یاسمین ملک نصر برای فیلم «سارا»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به صادق صفایی برای فیلم «از کرخه تا راین»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به جهانبخش سلطانی برای فیلم «شرم»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به فاطمه معتمدآریا برای فیلم «یک بار برای همیشه»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به فرامرز قریبیان برای فیلم «بندر مه آلود»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به مهدی رجاییان برای فیلم «رد پای گرگ»

دیپلم افتخار بهترین موسیقی متن به مجید انتظامی برای فیلم های  «از کرخه تا راین» و «سمفونی صحرا»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به کیوان جهانشاهی برای فیلم «سایه های هجوم»

دیپلم افتخار بهترین فیلمبرداری به بهرام بدخشانی برای فیلم «سایه های هجوم»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به رضا رضی برای فیلم  «پرواز را به خاطر بسپار»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به داریوش مهرجویی برای فیلم «سارا»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به سیروس الوند برای فیلم «یک بار برای همیشه»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم  «از کرخه تا راین»

جایزه ویژه هیأت داوران به کیومرث پوراحمد برای فیلم «شرم»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به احمد امینی برای فیلم «سایه های هجوم» و جواد شمقدری برای فیلم «بربال فرشتگان»

جایزه ویژه فیلم دوم به ناصر غلامرضایی برای فیلم «خون بس»

دوازدهمین دوره جشنواره  فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۲- دبیر: سیدمحمد بهشتی

(عدم حضور فیلم های شاخص و بازگشت اهدای جوایز مواد تبلیغی و اطلاع رسانی)

یکی از نکات قابل تأمل این دوره از جشنواره عدم حضور فیلم های شاخص است اما بر خلاف چند دوره تعطیلی در بخش اهدای جوایز مواد تبلیغی و اطلاع رسانی در این دوره از جشنواره جایزه پر و پیمانی در این بخش به برگزیدگان اهدا شد به نحوی که در هر سه بخش پوستر، آنونس و عکس هیأت داوران دو جایزه را به برگزیدگان خود اهدا نمود.

دوره دوازدهم جشنواره فیلم فجر طراح پوستر تلاش داشته تا به فضاهای پست مدرن نزدیک شود؛ آغاز جشنواره از دوازده بهمن باعث شد تا ساعت طراحی شده در پوستر روی عقربه‌های دوازده بنشیند. و به جای اعداد ساعت دست‌هایی را مشاهده می‌کنیم که هرکدام‌شان یک شئی مرتبط با سینما را در دست دارند. نگاتیو هم در شکل کوچکتر و محدود وجود دارد و سیمرغ کارتونی شکل که فضای پست مدرن را قابل لمس تر می‌کند نیز به چشم می‌خورد.

در این دوره از جشنواره مرور آثار کشورهای مهمی همچون: فرانسه، چین، هلند و ژاپن انجام شد. یکی دیگر از نکات مهم این دوره از جشنواره اضافه شدن بخش کنگره فیلمسازان مسلمان به جشنواره بود که طی سال های بعد با تغییر عناوین متفاوتی راه خود را ادامه داد و به شکلی پای ثابت تمامی دوره های بعدی جشنواره  فیلم فجر شد. همچنین در این دوره از جشنواره بزرگداشت آلکساندر داوژنکو و ورنر هرتسوگ برگزار شد.

در این دوره از جشنواره فیلم‌هایی چون «آخرین شناسایی» ساخته علی شاه‌حاتمی، «بلوف» ساخته ساموئل خاچیکیان، «پایان کودکی» ساخته کمال تبریزی، «پناهنده» ساخته رسول ملاقلی‌پور، «تاواریش» ساخته مهدی فخیم‌زاده، «ترانزیت» ساخته علی سجادی‌ حسینی، ت«یک‌ تاک» ساخته محمدعلی طالبی، «جای امن» ساخته مجتبی راعی، «حماسه مجنون» ساخته جمال شورجه، «خاکستر سبز» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، «دمرل» ساخته یدالله صمدی، «نان و شعر» ساخته کیومرث پوراحمد و «همسر» ساخته مهدی فخیم‌ زاده در میان ۱۹ فیلم بخش مسابقه حضور داشتند.

در بخش فیلم‌های اول و دوم این دوره از جشنواره که ۲۰ فیلم حضور داشتند، کارگردانانی چون زنده یاد فرج‌الله سلحشور با فیلم «ایوب پیامبر»، تورج منصوری با فیلم «بازیچه»، محمدرضا بزرگ‌نیا با فیلم «جنگ نفت‌کش‌ ها»، ابراهیم مختاری با فیلم «زینت» و احمدرضا معتمدی با فیلم «هبوط» حاضر بودند.

بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از: مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها، جشنواره جشنواره ها، کنگره فیلمسازان مسلمان و ره آورد اصفهان؛ همچنین داوران این دوره از جشنواره را افرادی همچون: سید مهدی شجاعی، جواد شمقدری، عباس کیارستمی، مجید مجیدی و فریدون ناصری تشکیل می داند. در بخش مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها نیز سعید صادقی، سیدمحمود فدوی و اصغر فهیمی فر داوری را بر عهده داشتند.

همچنین برگزیدگان این دوره از جشنواره به شرح زیر بودند:

سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی به ملک جهان خزاعی برای فیلم «بلندی های صفر»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به مهران روحانی برای فیلم «بلندی های صفر»

سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری به بهمن حیدری برای فیلم «همسر»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به بهروز شهامت برای فیلم «حماسه مجنون»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به محسن روزبهانی برای فیلم «سجاده آتش»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر خردسال به امیر اسماعیلی برای فیلم «پایان کودکی»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به نیکو خردمند برای فیلم «بازیچه»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به جعفر دهقان برای فیلم «حماسه مجنون»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن به پرویندخت یزدانیان برای فیلم «نان و شعر»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به فاطمه معتمدآریا برای فیلم «همسر»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به عزت الله انتظامی برای فیلم «روز فرشته»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به حسین زندباف برای فیلم «چشم شیطان»

دیپلم افتخار بهترین موسیقی متن به پل هرتل برای فیلم «خاکستر سبز»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به ناصر چشم آذر برای فیلم های «بلندی های صفر » و «چشم شیطان»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به حسن پویا برای فیلم «چشم شیطان»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به هوشنگ مرادی کرمانی و محمدعلی طالبی برای فیلم «تیک تاک»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به محمد بزرگ نیا برای فیلم «جنگ نفت کش ها»

جایزه ویژه هیأت داوران به جمال شورجه برای فیلم «حماسه مجنون» و محمدعلی طالبی برای فیلم «تیک تاک»

دیپلم افتخار بهترین فیلم اول به فرج الله سلحشور برای فیلم «ایوب پیامبر»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به احمد مرادپور برای فیلم «سجاده آتش»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی فیلم دوم به محمد بزرگ نیا برای فیلم «جنگ نفت کش ها»

جایزه ویژه هیأت داوران برای بهترین فیلمنامه به فریدون دانشمند برای فیلم «دره هزار فانوس»

دیپلم افتخار بهترین نمونه فیلم به ایرج گل افشان برای فیلم «سارا»

سیمرغ بلورین بهترین نمونه فیلم به صمد تواضعی برای فیلم «تونل» و «بر بال فرشتگان»

دیپلم افتخار بهترین عکس به بهروز صادقی برای فیلم «یک بار برای همیشه»

سیمرغ بلورین بهترین عکس به مهرشاد کارخانی برای فیلم «هور در آتش»

دیپلم افتخار بهترین پوستر به رضا عابدینی برای فیلم «هنرپیشه»

سیمرغ بلورین بهترین پوستر به محسن سید محمودی برای فیلم «بدوک»

سیزدهمین  دوره جشنواره  فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۳- دبیر: مهدی فریدزاده

(خداحافظی سیدمحمد بهشتی با جشنواره و تولد بخش کنگره فیلمسازان مسلمان)

مهمترین نکته این دوره از جشنواره این بود که پس از ۱۰ سال برگزاری جشنواره فیلم فجر به دبیری سید محمد بهشتی، در این دوره از جشنواره فجر، دبیری جشنواره به مهدی فرید زاده معاونت امور سینمایی وقت سپرده شد و سیدمحمد بهشتی از جشنواره خداحافظی کرد.

طراحی پوستر دوره این دوره به سمت ایرانی و اسلامی کشش داشت و شاید یکی از دلایل آن این بود که جشنواره در ایام ماه مبارک رمضان برگزار می شد؛ یکی دیگر از نکات مهم این دوره از جشنواره جایگزین شدن بخش فیلمسازی اسلامی با بخش کنگره فیلمسازان مسلمان است.

اضافه شدن بخش «فیلمسازان بزرگ، فیلم های بزرگ» است که به مناسبت آغاز صده دوم تولد سینما به جشنواره  فیلم فجر افزوده شد یکی دیگر از نکات مهم این دوره از جشنواره بود. در این بخش ۶۴ فیلم مهم ساخته شده در سال های ۱۹۲۱ تا ۱۹۸۹ به نمایش در می آید که البته اغلب آن ها پیش از این در دوره های پیشین جشنواره نیز به نمایش درآمده بودند که البته همانند گذشته زنده یاد احمد جورقانیان آرشیودار قدیمی سینمای کشور تلاشی بسیار برای تهیه فیلم ها انجام داد.

در این دوره از جشنواره بیش از ۳۳ فیلم بلند ایرانی حضور داشتند که برخی آن ها عبارت بودند از: «افسانه دوخواهر» ساخته کامبوزیا پرتوی، «بازمانده» ساخته زنده یاد سیف‌الله داد، «به خاطر هانیه» ساخته کیومرث پوراحمد، «پری» ساخته داریوش مهرجویی، «تجارت» ساخته مسعود کیمیایی، «حمله به اچ ۳»ساخته شهریار بحرانی، «خلع سلاح» ساخته علیرضا داوودنژاد، «دل و دشنه» ساخته مسعود جعفری‌جوزانی، «دیدار» ساخته محمدرضا هنرمند، «روز شیطان» ساخته بهروز افخمی، «روسری آبی» ساخته رخشان بنی‌ اعتماد، «کیمیا» ساخته احمدرضا درویش، «می‌خواهم زنده بمانم» ساخته زنده یاد ایرج قادری و...

همچنین در بخش مسابقه‌ فیلم‌های اول و دوم هم ۲۱ اثر با هم به رقابت پرداختند که در میان آنها فیلم های مهمی همچون «آدم‌برفی» ساخته داوود میرباقری،  «بادکنک سفید» ساخته جعفر پناهی، «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی و «سفر» ساخته علیرضا رئیسیان حضور داشتند.

یکی از جالب ترین نکات در مورد این دوره از جشنواره حضور فیلم «آدم برفی» بود این فیلم بعدها به یکی از جنجالی ترین و بحث برانگیز ترین فیلم ها در تاریخ سینمای ایران بدل شد اما جالب آنکه در این دوره از جشنواره فیلم فجر نه در میان منتقدان و داوران و نه در میان مخاطبان عام جشنواره جایگاه ویژه ای پیدا نکرد.

بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از: مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها، جشنواره جشنواره ها، فیلمساز در کشورهای اسلامی، سینما و ادبیات چین و آلمان، نمایش های ویژه، فیلمسازان بزرگ فیلم های بزرگ مروری بر آثار کنجی میزوگوچی و سرگئی آیزنشتاین، از طراحی تا فیلمسازی و ره آورد اصفهان؛ داوران این دوره از جشنواره را نیز افرادی همچون: محمد رجبی، ابراهیم حاتمی کیا، جواد شمقدری، خسرو سینایی و ابراهیم فروزش تشکیل می دادند.

برگزیدگان این دوره از جشنواره نیز به شرح زیر بودند:

سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی به مجید میرفخرایی برای فیلم «روز واقعه»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به عبدالله اسکندری برای فیلم های «آخرین بندر» و «روز واقعه»

سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری به بهروز معاونیان و اصغر شاهوردی برای فیلم «کیمیا»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به بهروز شهامت برای فیلم «ساز و ستاره»

دیپلم افتخار بهترین جلوه های ویژه به ولی الله خاکدان برای فیلم «کاکادو»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه میدانی به محمدرضا شرف الدین برای فیلم «کیمیا»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به گلاب آدینه برای فیلم «روسری آبی»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به علی مصفا برای فیلم «پری»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به مینا لاکانی برای فیلم «دیدار»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد به محمدرضا داوود نژاد برای فیلم «خلع سلاح»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به خسرو شکیبایی برای فیلم «کیمیا»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به حسین زندباف برای فیلم «حمله به اچ ۳»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به مجید انتظامی برای فیلم «روز واقعه»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبردای به علیرضا زرین دست برای فیلم «پری»

دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه به احمدرضا درویش برای فیلم «کیمیا»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به رخشان بنی اعتماد برای فیلم «روسری آبی»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به داریوش مهرجویی برای فیلم «پری»

دیپلم افتخار بهترین فیلم به شهریار بحرانی برای فیلم «حمله به اچ ۳»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به شهرام اسدی برای فیلم «روز واقعه»

جایزه ویژه هیأت داوران به احمدرضا درویش برای فیلم «کیمیا»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر خردسال فیلم های اول به آیدا مطلبی برای فیلم «بادکنک سفید»

دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه به کاظم بلوچی، رضا مقصودی و کریم هاتفی برای فیلم «کوچه و موزه»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به جعفر پناهی برای فیلم «بادکنک سفید»

دیپلم افتخار بهترین فیلم دوم به علیرضا رئیسیان برای فیلم «سفر»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم به شهرام اسدی برای فیلم «روز واقعه»

دیپلم افتخار بهترین آنونس به ایرج گل افشان برای فیلم «همسر»

سیمرغ بلورین بهترین آنونس به شهریار بحرانی برای فیلم «سجاده آتش»

دیپلم افتخار بهترین عکس به شاپور امین برای فیلم «خسوف»

سیمرغ بلورین بهترین عکس به حافظ احمدی برای فیلم «خاکستر سبز»

دیپلم افتخار بهترین پوستر به رضا عابدینی برای فیلم «سارا»

سیمرغ بلورین بهترین پوستر به امیر اثباتی برای فیلم «زینت»

چهاردهمین  دوره جشنواره  فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۲- دبیر: عزت الله ضرغامی

(از دبیری عزت الله ضرغامی تا توجه به استعاره های مذهبی در اقلام تبلیغاتی جشنواره و ورود گسترده فیلمسازان جوان به عالم سینمای حرفه ای)

دبیری این دوره از جشنواره  فیلم فجر را عزت الله ضرغامی (معاونت امور سینمایی وقت) بر عهده داشت. در این دوره  از جشنواره فیلم فجر هم بر خلاف روال امروز حمایت از آثار فیلمسازان جوان ادامه پیدا می کند به نحوی که در بخش فیلم های اول و دوم این دوره از جشنواره فیلم های شاخصی به نمایش در می آید. یکی دیگر از نکات جالب این دوره از جشنواره تغییر مواضع رادیکال گونه محسن مخملباف است. فیلمسازی که پیش از آن فیلم های تند با رنگ و لعاب سیاسی می ساخت در این دوره از جشنواره به سمت طبیعت رفته و دو فیلم با محوریت رنگ و طبیعت را کارگردانی کرد.

فضای مذهبی در طراحی پوستر این دوره از جشنواره نیز دیده می‌شود جشنواره در ایام ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود و ۲۲ بهمن که اختتامیه جشنواره هم است مصادف شده با شهادت حضرت علی (ع) همین نکته می‌توان کاسه آب و ماه را برای ما توجیه کند و استعاره آن را ملموس‌تر!

شاید مهم ترین نکته حاشیه ای این دوره از جشنواره باز هم به محسن مخملباف مربوط باشد! فیلمسازی که در این دوره از جشنواره اعلام می دارد که برای دریافت هیچگونه جایزه ای حاضر نیست روی صحنه برود و آنطور که بعدها گفته شد، به همین دلیل جایزه «بهترین فیلم» چهاردهمین دوره جشنواره فجر که قرار بود به «گبه» داده شود تغییر کرد و به فیلم «پدر» مجید مجیدی اهداء شد. هرچند گذشت زمان ثابت کرد «پدر» فیلم بهتری از «گبه» است و حق به حقدار رسید!

همچنین در بخش بین الملل این دوره از جشنواره فیلم های مهمی همچون «رهایی از شاوشنگ» به کارگردانی فرانک دارابونت و «هفت» به کارگردانی دیوید فینچر به نمایش در می آیند که به خودی خود باعث غافلگیری اغلب سینماگران و دوست داران سینما می شوند اما دیگر اتفاق خوب و تکرار نشدنی مرور آثار فیلمسازان مطرح جهان در مهمترین فستیوال سینمایی ایران رخ نمی دهد. در این دو در این دوره از جشنواره بزرگداشت فریتس لانگ برگزار شد.

در این دوره از جشنواره فیلم هایی همچون: «برج مینو» و «بوی پیراهن یوسف» ساخنه ابراهیم حاتمی‌کیا، «چهره» ساخته سیروس الوند، «لیلی با من است» ساخته کمال تبریزی، «پدر» ساخته مجید مجیدی، «سفر به چزابه» و «نجات‌ یافتگان» ساخته زنده یاد رسول ملاقلی‌پور، «شاخ گاو» ساخته کیانوش عیاری، «ضیافت» ساخته مسعود کیمیایی، «عاشقانه» ساخته علیرضا داوودنژاد، «یک داستان واقعی» ساخته ابوالفضل جلیلی، «خواهران غریب» ساخته کیومرث پوراحمد و «غزال» ساخته مجتبی راعی به نمایش درآمدند.

در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم هم ۲۲ فیلم با هم به رقابت پرداختند که در میان آنها نام فیلمهایی همچون «قانون» ساخته فرامرز قریبیان، «مرد آفتابی» ساخته همایون اسعدیان، «ویرانگر» ساخته ابوالقاسم طالبی، «پدر» ساخته مجید مجیدی و «دکل» ساخته عبدالحسن برزیده به چشم می خورد.  

بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها، جشنواره جشنواره ها، نمایش های ویژه، سینمای یک سرزمین؛ گرجستان، سینما و ادبیات هند و انگلستان، بزرگداشت فریتس لانگ، مردانی با دوربین های فیلمبرداری، چشم انداز سینمای مستند؛ همچنین داوران بخش سینمای ایران این دوره از جشنواره را افرادی همچون: مسعود جعفری جوزانی، محمد رجبی، خسرو سینایی، جواد شمقدری و نادر طالب زاده تشکیل می داند و داوران بخش مواد تبلیغی هم افرادی همچون جهانگیر الماسی، مسعود ترقی جاه، محمدحسین طلیعی، محمدعلی رجبی، علی وزیریان بودند.

برگزیدگان این دوره از جشنواره به شرح زیر بودند:

سیمرغ بلورین بهترین صحنه آرایی به جمشید آهنگرانی برای فیلم «خواهران غریب»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به جلال الدین معیریان برای فیلم «غزال»

سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری به نظام کیایی برای فیلم «نون و گلدون»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به عباس رستگارپور و بهروز شهامت برای فیلم «گبه»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به جواد شریفی راد برای فیلم «دایره سرخ»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به پریوش نظریه برای فیلم «پدر»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به حسین یاری برای فیلم «آخرین مرحله»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن به افسانه بایگان برای فیلم «خواهران غریب»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به فاطمه گودرزی برای فیلم «غزال»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد به پرویز پرستویی برای فیلم «لیلی با من است»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به محمد کاسبی برای فیلم «پدر»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به شهرزاد پویا برای فیلم «سفر به چزابه»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به حسین علیزاده برای فیلم «گبه»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به محمود کلاری برای فیلم «گبه»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به رضا مقصودی و کمال تبریزی برای فیلم «لیلی با من است»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به کیومرث پوراحمد برای فیلم «خواهران غریب»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به مجید مجیدی برای فیلم «پدر»

جایزه ویژه هیأت داوران به سیف الله داد برای فیلم «بازمانده»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به عیدالحسین برزیده برای فیلم «دکل»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم به مجید مجیدی برای فیلم «پدر»

جایزه ویژه هیأت داوران به عبدالله علیمراد برای فیلم «قصه های بازار»

سیمرغ بلورین بهترین نمونه فیلم به علیرضا کریمی برای فیلم «روز واقعه»

دیپلم افتخار بهترین عکس به محمد علیقلی زاده برای فیلم «روز شیطان»

سیمرغ بلورین بهترین عکس به جمشید بایرامی برای فیلم «سلام سینما»

دیپلم افتخار بهترین پوستر به ابراهیم حقیقی برای فیلم «تیک تاک»

        

                                                                       

پانزدهمین  دوره جشنواره  فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۵- دبیر: عزت الله ضرغامی

(نقطه عظفی برای حضور سینمای ایران در جشنواره های جهانی و تشکیل صف های طویل جلوی در سالن های سینما)

دبیری این دوره از جشنواره فیلم فجر را همانند جشنواره چهاردهم عزت الله ضرغامی معاونت امور سینمایی وقت بر عهده داشت. یکی از نکات مهم و تأمل برانگیز این دوره از جشنواره در آخرین سال ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی ساخت فیلم های متعددی توسط فیلمسازان ایرانی برای حضور در جشنواره های جهانی بود به نحوی که از پانزدهمین جشنواره  فیلم فجر به عنوان نقطه عطفی برای حضور فیلم های ایرانی در سطح بین الملل و جهانی یاد می شود. البته اغلب فیلمسازانی که به قصد دروی جوایز  فیلم می ساختند اغلب افرادی بودند که پیش از این فیلم هاشان بسیار مخاطبان عام را به سوی خود جلب کرده بود اما ترجیح می دادند که در این دوره از جشنواره تنها و تنها سینمای جهانی را نشانه بروند.

در پوستر دوره پانزدهم دوباره با یک تغییر اساسی اما نه جدید به سیمرغ بازمی‌گردیم و با فاصله گرفتن از ایام مذهبی جشنواره نیز روزهای دیگری را تجربه می‌کند این بار هم طرح‌های اسلیمی دیده می‌شود و سیمرغ دیگر در قاب قرار ندارد  طرح‌ پوستر دیگر گرافیکی است و نمادها کمتر خودنمایی می‌کنند و نه از نگاتیو و نه نماد دیگری چون پرنده خبری است.

راه اندازی سایت اینترنتی برای جشنواره یکی از نکات بسیار مهم این دوره است همچنین یکی دیگر از نکات قابل تأمل این دوره از جشنواره آشتی مخاطبان عام با جشنواره فیلم فجر است به نحوی که برای دو فیلم «لیلا» و «سلطان» صف های طویلی جلوی سینماها تشکیل شد و دوستداران سینما به صورت شبانه روزی برای دیدن این فیلم ها پشت در سینماها می خوابیدند.

در این جشنواره ۲۹ فیلم بلند سینمایی در بخش اصلی با هم به رقابت پرداختند که در میان آن‌ها فیلم‌هایی چون «سایه‌ به‌ سایه» ساخته علی ژکان، «سرزمین خورشید» ساخته احمدرضا درویش، «سلطان» ساخته مسعود کیمیایی، «شب روباه» ساخته همایون اسعدیان، «طوفان» ساخته محمد بزرگ‌ نیا، «عقرب» ساخته بهروز افخمی، «کیسه برنج» ساخته محمدعلی طالبی، «لیلا» ساخته داریوش مهرجویی، «ماه و خورشید» ساخته محمدحسین حقیقی، «معجزه خنده» ساخته یدالله صمدی، «ننه لالا و فرزندانش» ساخته کامبوزیا پرتوی و «هتل کارتن» ساخته سیروس الوند حضور داشتند.

در بخش مسابقه‌ فیلم‌های اول و دوم هم ۲۴ فیلم به نمایش درآمد که در میان آنها فیلم هایی چون «آینه» ساخته جعفر پناهی، «ابر و آفتاب» ساخته محمود کلاری، «سرعت» ساخته محمدحسین لطیفی، «سینما سینماست» ساخته ضیاء‌الدین دری، «طوفان شن» ساخته جواد شمقدری، «مسافر جنوب» ساخته پرویز شهبازی و «فصل پنجم» ساخته رفیع پیتز حضور داشتند.

بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مسابقه مواد تبلیغی فیلم ها، جشنواره جشنواره ها، کودکان سرزمین ایران، نمایش های ویژه و چشم اندازی تاز سینمای قاره پنجم، سینمای ایتالیا، سینمای سه بعدی، سینمای کودکان و نوجوانان و سینمای هنرهای رزمی ژاپن؛ همچنین داوران این دوره از جشنواره را افرادی چون جهانگیر الماسی، محمد رجبی، نادر طالب زاده، ابراهیم فروزش و رسول ملاقلی پور تشکیل می داند و داوران بخش مواد تبلیغی نیز افرادی چون مسعود ترقی جاه، محمدحسین طیعی، محمدعلی رجبی، محمود کلاری و اکبر نبوی بودند.

برگزیدگان این دوره از جشنواره عبارت بودند از:

سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه به امیر اثباتی برای فیلم «سرزمین خورشید»

سیمرغ بلورین بهترین  چهره پردازی به جلال معیریان برای فیلم «طوفان»

سیمرغ بلورین بهترین  صدابرداری به جهانگیر میرشکاری برای فیلم «سرزمین خورشید»

سیمرغ بلورین بهترین  صداگذاری به مسعود بهنام و بهمن اردلان برای فیلم «براده های خورشید»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به محسن روزبهانی برای فیلم «سرزمین خورشید»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر غیر حرفه ای به رضا ناجی برای فیلم «بچه های آسمان»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش مکمل زن به عذرا اسماعیلی برای فیلم «نامزدی»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به جمیله شیخی برای فیلم «لیلا»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به امین تارخ برای فیلم «ماه و خورشید»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن به لیلا حاتمی برای فیلم «لیلا»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به گلچهره سجادیه برای فیلم «سرزمین خورشید»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد به احمد نجفی برای فیلم های «طوفان شن» و «هتل کارتن»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به ابوالفضل پورعرب برای فیلم «مردی شبیه باران»

دیپلم افتخار بهترین موسیقی متن به فریدون شهبازیان برای فیلم «نامزدی»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به بابک بیات برای فیلم «سرزمین خورشید» و «مردی شبیه باران»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به مجید مجیدی برای فیلم «بچه های آسمان»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری به محمد آلادپوش برای فیلم «سرزمین خورشید»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به مجید مجیدی برای فیلم «بچه های آسمان»

جایزه ویژه هیأت داوران به احمد رضا درویش برای فیلم «سرزمین خورشید»

دیپلم افتخار بهترین فیلم اول به سعید سهیلی برای فیلم «مردی شبیه باران»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول به پرویز شهبازی برای فیلم «مسافر جنوب»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم دوم به محمدحسین حقیقی برای فیلم «براده های خورشید»

جایزه ویژه هیأت داوران به فرهاد مهرانفر برای فیلم «موشک کاغذی»

دیپلم افتخار بهترین نمونه فیلم به صمد تواضعی برای فیلم «غزال»

سیمرغ بلورین بهترین نمونه فیلم به ایرج گل افشان برای فیلم «برج مینو»

دیپلم افتخار بهترین عکس به محمد علیقلی زاده برای فیلم «غزال»

سیمرغ بلورین بهترین عکس به بابک برزویه برای فیلم «سفر به چزابه»

دیپلم افتخار بهترین پوستر به رضا عابدینی برای فیلم «یک داستان واقعی»

سیمرغ بلورین بهترین پوستر به هوشنگ خرم دین برای فیلم «گبه»

شانزدهمین  دوره جشنواره  فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۷۶- دبیر: زنده یاد سیف الله داد

(از بزرگداشت آنتونی کوئین تا فرد زینه مان و کیشلوفسکی و تولیدات اندک سینمایی تا راه اندازی بازار فیلم و اضافه شدن سیمرغ بهترین فیلم تماشاگران)

دبیری این دوره از جشنواره  فیلم فجر را سیف الله داد معاون سینمایی وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر عهده داشت. در این دوره با توجه به تغییراتی که تازه در ارکان سیستم سینمایی کشور ایجاد شده  بود تنها ۳ فیلمساز مجال پیدا می کنند تا به واسطه این تغییرات دست به تولید فیلم بزنند، داریوش مهرجویی «درخت گلابی» را می سازد، رخشان بنی اعتماد «بانوی اردیبهشت» را کارگردانی می کند و ابراهیم حاتمی کیا نیز جنجالی ترین و پر سر و صداترین فیلم خود تا آن زمان یعنی«آژانس شیشه ای»  را روانه اکران در سینماهای جشنواره می نماید.

در پوستر دوره شانزدهم همانند دوره های قبل از طرح ایرانی استفاده شده بود و طرح‌ های گرافیکی پررنگی در آن دیده می شد؛ طرح گل و مرغ نیز بر این نکته دلالت دارد. نکته قابل توجه استفاده از چهره جوانی است که پیشانیش با نوارهایی که نمایش دهنده نگاتیو هستند بسته شده و قاب گل و مرغ را به نوعی در آغوش گرفته که گویا جشنواره در این دوره به زایش و رویش رسیده است.

در این دوره از جشنواره فیلم فجر چندین بخش از جمله مرور آثار یک ساله سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم و بسیاری دیگر از بخش های سنتی جشنواره که رسماً هیچگونه بازده و کارکردی در دوره های قبلی جشنواره نداشته اند حذف و بخش های جدیدی به جشنواره اضافه می شود. در بخش بین الملل جشنواره هم که عباس کیارستمی تنها عضو ایرانی داوران آن است چندین جایزه به فیلم های بین المللی داده می شود و جشنواره  فیلم فجر بعد از پانزده سال از آغاز تولدش رسماً جشنواره ای ارزشمند برای تمامی اهالی سینمای ایران می شود.

یکی دیگر از نکات قابل تأمل این دوره از جشنواره تجلیل و بزرگداشت برای دو بازیگر است. یکی عزت الله انتظامی از ایران و دیگری آنتونی کوئین بازیگری جهانی؛ همچنین در این دوره از جشنواره برای اولین بار بزرگداشتی برای سه فیلمساز انجام می شود، ابراهیم حاتمی کیا، فرد زینه مان و کیشلوفسکی!

۱۹ فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران جشنواره شانزدهم حاضر بود که از میان آنها می‌توان به «آژانس شیشه‌ ای» ابراهیم حاتمی‌کیا، «اسکادران عشق» سعید حاجی میری، «بانوی اردیبهشت» رخشان بنی‌اعتماد، «تولد یک پروانه» مجتبی راعی، «جهان‌ پهلوان تختی» بهروز افخمی، «دان» ابوالفضل جلیلی، «درخت گلابی» داریوش مهرجویی، «روانی» داریوش فرهنگ، ‌ «ساحره» داود میرباقری، «سارای» یدالله صمدی، «ساغر» سیروس الوند، «مردی کوچک» ابراهیم فروزش و «مهر مادری» کمال تبریزی اشاره کرد.

در این دوره از جشنواره با افزوده شدن بخش میهمان ۲۲ فیلم در این بخش به نمایش درآمد و از بخش فیلمهای اول و دوم خبری نبود. بخش های این دوره از جشنواره عبارت بودند از مسابقه سینمای ایران، مسابقه بین المللی، فیلم های مهمان، جشنواره جشنواره ها، نمایش های ویژه، برای تمام فصول؛ آنتونی کوئین، عزت الله انتظامی، فرد زینه مان، کریشتف کیشلوفسکی، کودک و خانواده، گزیده مرورها، سینمای ایران و جشنواره های جهانی؛ همچنین داوران بخش مسابقه سینمای این دوره از جشنواره را افرادی همچون: عزت الله انتظامی، کیومرث پوراحمد، احمدرضا درویش، فرشته طائر پور، مجید مجیدی تشکیل می داند و داوران بین الملل نیز افرادی همچون ساندیپ رای، تادائو ساتو، میشل فرودون، عباس کیارستمی و مارکو مولر بودند.

برگزیدگان این دوره از جشنواره نیز به شرح زیر اعلام شدند:

سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه به امیر اثباتی برای فیلم «بانوی اردیبهشت»

سیمرغ بلورین بهترین چهره پردازی به عباس اسکندری برای فیلم «ساحره»

سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری به عباس رستگارپور برای فیلم «درخت جان»

سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری به رضا دلپاک برای فیلم «تولد یک پروانه»

سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه به سعید حاجی میری برای فیلم «اسکادران عشق»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به بیتا بادران برای فیلم «آژانس شیشه ای»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به حبیب رضایی برای فیلم «آژانس شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به رضا کیانیان برای فیلم «آژانس شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به انیس شکوری برای فیلم «درخت جان»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد به امیر پایور برای فیلم «ابر و آفتاب»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش اول مرد به پرویز پرستویی برای فیلم «آژانس شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین تدوین به هایده صفی یاری برای فیلم «آژانس شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن به مجید انتظامی برای فیلم «آژانس شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم «آژانس شیشه ای»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمبردای به محمد داوودی برای فیلم «تولد یک پروانه»

دیپلم افتخار بهترین کارگردانی به فرهاد مهرانفر برای فیلم «درخت جان»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم «آژانس شیشه ای»

جایزه ویژه هیأت داوران به رخشان بنی اعتماد برای فیلم «بانوی اردیبهشت»

دیپلم افتخار بهترین فیلم به فرهاد مهرانفر برای فیلم «درخت جان»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم «آژانس شیشه ای»

جوایز بین الملل:

سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه به ملک جهان خزاعی و مجتبی راعی برای فیلم «تولد یک پروانه»

دیپلم افتخار بهترین فیلمبرداری به محمود کلاری برای فیلم «درخت گلابی»

سیمرغ بلورین بهترین بزیگر نقش اول زن به گلشیفته فراهانی برای فیلم «درخت گلابی»

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد به چو یوک برای فیلم «سلطان مساک ها»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به وان جن لیائوچینگ سونگ برای فیلم «ابر شهروند کو»

سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به پشر اسلاو برای فیلم «ماریان»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم به ژان پی یر و کوک داردن برای فیلم «قول»

جایزه ویژه هیأت داوران به رخشان بنی اعتماد برای فیلم «بانوی اردیبهشت»

ادامه دارد...